Erkek Sünneti Üzerine

Bir ebeveynden çocuğuna tokat atmasını isterseniz size tuhaf gözlerle bakabilir. Ancak aynı ebeveyn sünnetin yararı veya zararı konusunda düşünmeden erkek çocuğunu sünnet ettirmekte sakınca görmeyebilir. Bu cerrahi işlemden önce sünnetin potansiyel yarar ve zararlarını araştırmak, çocuğun rızası olmadan geri dönüşü olmayan cerrahi operasyona karar vermenin ahlaken ne denli doğru olduğu konusunda düşünmek gerekmez mi?

Dünyanın çeşitli bölgelerinde kız, çeşitli bölgelerinde erkek çocukları sünnet ediliyor. Genel olarak kız sünnetinin bir tür çocuk istismarı olduğu konusunda pek çok kişi hemfikir. Öyle ki kız sünneti literatürde genital mutilasyon (sakatlama) olarak da tanımlanıyor. Diğer taraftan erkek sünnetinin yararlı olup olmadığına dair fikir birliği bulunmuyor.

Sünnet; mevcut bir hastalığın tedavisi için tedavi amaçlı yapılabildiği gibi ritüel, gelenek, dini nedenler gereği de yapılabiliyor. Yazı içeriğinde sünnet kavramından tedavi amaçlı olmayan erkek sünneti kastedilmektedir.

Sünnetin Tarihçesi ve Yaygınlığı

Erkek sünnetinin milattan önce 3000’li yıllarda Mısırlılar tarafından hijyenik ve dini sebeplerle yapıldığı biliniyor. Günümüzde Yahudi ve Müslüman toplumlarda sünnet dini nedenler gözetilerek düzenli olarak yapılıyor. Ayrıca ABD ile Kanada’da ve Afrika ülkelerinde de erkek sünneti yaygın. Avrupa’da ise erkek sünnetinin görülme sıklığı daha düşük.¹ Tedavi amaçlı yapılmayan sünnetin yapılma nedenleri arasında sosyal/kültürel, estetik ve dini nedenler önde geliyor.²

Yapılan bir araştırmaya göre Afganistan, İran, Irak, Nijerya, Türkiye, Azerbaycan, Kongo Cumhuriyeti, Libya, Pakistan, İsrail gibi ülkelerde erkek sünnetinin görülme sıklığı %90’dan fazla. Bu oran Türkiye’de %98,8, İsrail’de %91,7, ABD’de %71,2, Kanada’da %31,9, İngiltere’de %20,7, Fransa’da %14, İspanya’da %6,6, İsviçre’de %5,9, Danimarka’da %5,3, İsveç’te %5,1, Finlandiya’da %0,8 olarak öngörülüyor. Yine aynı araştırmaya göre dünyada erkeklerin %37-%39’luk kısmının sünnet edildiği ve erkek sünnetinin yaklaşık yarısının dini veya kültürel nedenlerle yapıldığı tahmin ediliyor.³ Dünya Sağlık Örgütü dünyada 15 yaş üstü erkeklerin yaklaşık %30’unun sünnet edildiğini tahmin ediyor.⁴

İnsani gelişmişlik endeksinin yüksek olduğu Norveç, İsviçre, İsveç, Danimarka, Finlandiya gibi ülkelerde erkek sünnetinin yaygın olmadığı anlaşılıyor. Sünnetin yaygın olduğu Afganistan, Irak, Pakistan, Libya gibi ülkeler insani gelişmişlik endeksi orta veya düşük ülkeler. Türkiye ile İsrail ise yüksek insani gelişmişlik endeksine sahip ve sünnetin yaygın olduğu ülkeler.⁵

Tıbbi amacı bulunmayan ve kültürel nedenlere bağlı yapılan erkek sünneti etik ve tıbbi nedenlerle tartışma konusu. Hijyenik şartlardaki iyileşmeye ve ayrıca erkek sünnetinin yararlı olduğuna dair kesin bir fikir birliği bulunmamasına bağlı olarak sünnetin yapılma sıklığı geçmiş dönemlere kıyasla azalma eğiliminde.⁶

Sünnetin Yararları ve Riskleri

Pek çok birey sünnetin sağlık için faydalı olduğunu düşünmektedir. Oysa sünnetin yararları konusunda tam bir fikir birliği bulunmamaktadır. Sünnetin HIV enfeksiyonu riskini azalttığını gösteren çalışmalar olduğu gibi⁷ sünnet ile HIV enfeksiyonu riski arasında anlamlı bir fark olmadığını gösteren çalışmalar da bulunmaktadır.⁸

Afrika’yı kapsayan bir başka araştırmaya göre sünnet HPV ve genital ülser enfeksiyonu riskini azaltmaktadır. Frengi ve HSV (herpes simplex virüsü) enfeksiyonu riskinden koruyup korumadığına dair net sonuç elde edilememiştir. Bel soğukluğu ve klamidya enfeksiyonundan ise korumamaktadır. Aynı araştırmada sünnetin Afrika dışında bu yararları sağlayıp sağlamadığına dair belirsizlik olduğu belirtilmiştir. Ayrıca araştırmacılar, ritüel (tedavi amaçlı olmayan) sünnetin veya çocuk sünnetinin etkilerini bilmediklerini belirtmiştir.⁹

Sünnetin penis kanserine karşı koruma sağladığını gösteren araştırmalar bulunmaktadır.¹⁰ Ancak penis kanseri oldukça nadir görülen bir hastalıktır. Amerikan Pediatri Akademisi penis kanserinin her 1 milyon erkekten sadece 8-9’unda görüldüğünü tahmin etmektedir. Ayrıca erkeklerin nadiren sünnet edildiği Danimarka, Finlandiya, Norveç ve Japonya’da penis kanserinin görülme sıklığı; erkek sünnetinin daha yaygın olduğu ABD’den daha düşüktür.¹¹

Danimarka’da 1977-2003 yılları arasında doğan 810 bin kişinin 0-36 yaş aralığını kapsayan, 30 yıldan fazla uzun süren araştırma yapılmıştır. Araştırmaya göre sünnetli olmanın HIV ve cinsel yollarla bulaşan hastalıklardan korunmaya anlamlı bir etkisi bulunmamaktadır. Tam aksine sünnetli erkeklerde sünnetsiz erkeklere kıyasla daha sık cinsel yolla bulaşan hastalık (özellikle genital siğil ve frengi) görülmüştür.¹²

Sünnet sürecinde veya sonrasında kanama, enfeksiyon, yara açılması, gömük penis, derinin gereğinden fazla veya az alınması, hipospadias gibi sünnete bağlı görülebilen komplikasyonlar bulunmaktadır. Bir çalışma kapsamında ABD’deki bir hastanenin 5 yıllık ziyaretçi istatistikleri incelenince pediatrik (çocuk hastalıkları ile ilgili) üroloji bölümündeki ziyaretlerin %7,4’ünün sünnet ile ilgili komplikasyonlar nedeniyle yapıldığı anlaşılmıştır.¹³ Bir başka araştırmada çocuk sünnetlerinin ortalama %6’sında en az bir adet komplikasyon oluştuğu belirlenmiştir.¹⁴

İngiliz Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS); fimozis, parafimoz gibi hastalıkların varlığı halinde tedavi edici niteliği bulunan sünneti önermektedir. Diğer taraftan bir ritüel olarak çocukların sünnet edilmesi gerektiği yönünde bir tavsiyesi bulunmamaktadır.¹⁵

1934 yılında Türkiye Tıp Encümeni’nde Operatör Doktor Prof. Cemil Topuzlu sünnet konulu bir bildiri sunmuştur. Bu bildiride sünneti, ileride apandisi patlar diye bütün çocukların apandislerini çıkarmaya, tırnak aralarında kir birikiyor diye tırnaklarını söktürmeye benzetmiştir.¹⁶

Sonuç olarak fimozis gibi belirli hastalıkların varlığı hâlinde tedavi amaçlı uygulanan sünnetin yararları bulunmaktadır. Ancak ritüel olarak uygulanan sünnetin yararına dair fikir birliği bulunmamaktadır. Diğer taraftan sünnetin HIV enfeksiyonu riskini azalttığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından kabul edilmektedir.¹⁷

Sünnet Derisini İşlevi

Sünnet derisinin işlevi olmadığı iddia edilebiliyor. Oysa bu derinin yararlı işlevleri vardır. Bu işlevlerden bazıları şöyledir:

• Glansı (penis başını) enfeksiyonlardan korur. Özellikle bebek bezinin kullanıldığı dönemde glansın dışkı ile temasını önleyerek koli basili gibi enfeksiyonlara karşı koruma sağlar.¹⁸
• Dokunmaya karşı duyarlılığı ve hazzı artıran erojen bölgedir.¹⁸ Yapılan bir araştırmaya göre sünnet, erkekte cinsel hazzı azaltmaktadır.¹⁹
• Penetrasyon sürecinde aşınmayı ve vajinal kuruluğu azaltarak penetrasyonu daha konforlu hale getirir. Penetrasyonu daha konforlu hale getirdiğinden partneri sünnetsiz olan kadınların daha seyrek vajinal kuruluk ve kadında cinsel heyecan bozukluğu yaşadığını göstermiştir.²⁰

Türk Psikiyatrı Dergisi’nde yayımlanan Sünnetin Çocuk Ruh Sağlığı Üzerine Etkisi başlıklı makalede prepisyumun (penis başının) işlevi başlıklı bölümde aşağıdaki ibare yer almaktadır:

“Prepisyum (sünnet derisi), penis başının korunmasında ve bağışıklık cevabında yer alır. Yüksek miktarda özgül sinir reseptörleri ve parmak ucu, dudaklar ve ağız mukozası duyarlılıklarına eş değer serbest sinir sonlanmaları içerir. Erojen duyarlılık sağlar. Normal ereksiyonu sağlamak ve derinin gövde ve penis başı üzerindeki hareketine izin vermek için gerekli deriyi sağlar.”²¹

Dolayısıyla sünnet derisinin erkekte glansı (penis başını) sürtünmeden korumak, glansı kayganlaştırıp cinsel birleşmeyi kolaylaştırmak, cinsel birleşmeden alınan keyfi artırmak başta olmak üzere muhtelif işlevleri olduğu anlaşılmaktadır.

Sünnet ve Ruhsal Travma

Literatür tarandığında sünnetin ruhsal travmaya yol açabildiği anlaşılmaktadır. Bebeklik döneminde ya da çocukluk çağında onayı olmadan sünnet edilen bazı erişkinler duygularını şiddet, işkence, kötü muamele ve cinsel saldırı kelimeleri ile tarif etmişlerdir.²² 505 çocuk üzerinde yapılan bir başka çalışmada gelenek gereği sünnet olan çocukların %69’unda travma sonrası stres bozukluğu semptomları görüldüğü tespit edilmiştir.²³

Ülkemizde yapılan bir araştırmada 30 çocuktan 19 tanesinde sünnet sonrasında davranışsal ve geçici nörotik bozukluklar ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Çocukların bu deneyimden korktukları ve hala orada olup olmadığından emin olmak için cinsel organlarını kontrol ettikleri gözlemlenmiştir.²⁴

Sünnet travmatik bir operasyon olup vücudun bir parçasının kaybıyla sonuçlanır. Vücudun parçasının kaybı bireyde üzüntü yaratabilir ancak bu üzüntü parçayı geri getirmez. Bu durumda birey mutsuz hissetmemek adına kaybolan parçanın gerekli olmadığını düşünebilir. Ayrıca travmatize olmuş kişiler travmalarını tekrarlama eğilimindedir. Travmayı tekrarlamasına ve kaybın inkârına yönelik eğilim; kişinin sünneti desteklemesine sebebiyet verebilir. Bu durumda bireyde sünnet lehine önyargı oluşabilir. Öyle ki sünnetli tıp doktorlarının sünnet lehine önyargılı olma eğiliminde olduklarını saptamıştır. Buna ek olarak bir bebeğin sünnet olma ihtimali, eğer babası veya fikrine danışılan tıp doktoru sünnetli ise artmaktadır.¹⁸

Sonuç ve Genel Değerlendirme

Literatür ve güvenilir kaynaklar tarandığında sünnetin yararı konusunda görüş birliği olmadığı anlaşılıyor. Sünnet her ne kadar HIV enfeksiyonuna karşı bir koruma sağlasa da HIV’e karşı ideal korunma yöntemi güvensiz ve korunmasız cinsel temastan kaçınmaktır. Sünnetin ayrıca penis kanserine karşı koruma sağladığı da kabul edilebilir ancak belirtildiği gibi penis kanseri nadiren görülmektedir.

Diğer taraftan bilimsel araştırmalar tedavi amaçlı olmayan sünnetin belirli komplikasyon riskleri barındırdığını, cinsel hazzı hem erkek hem kadın için azalttığını, çocukta travmaya sebebiyet verebildiğini göstermektedir. Dolayısıyla sünnetin faydası, sünnetin riskine kıyasla daha ağır basmamaktadır.

Bilimsel bilgilerin ışığında tedavi amaçlı olmayan sünnetin, birey kendi kararını verebilecek yaşa verene kadar uygulanmaması gerektiğini düşünüyorum. Bu yüzden tedavi amaçlı olmayan sünnet çocuklara uygulanmamalıdır. Bireyin belirli bir yaşa geldiği dönemde sünnetin potansiyel yararları ve zararları konusunda birey bilgilendirilmeli, sünnet olup olmama kararı bireyin iradesine bırakılmalıdır. Birey sünnet olmayı tercih ederse baskı olmadan sünnet olabilmeli, aksini tercih ederse kararına saygı duyulmalıdır.

Günümüzde kız çocuklarına yönelik sünnet nasıl zararlı bir işlem olarak görülüyorsa, erkek çocuklarına yönelik sünnetin de genel olarak zararlı olduğunu düşünüyorum. Ebeveynler hangi hakka dayanarak yararı ve zararı konusunda fikir birliği olmayan bir cerrahi operasyonu çocukları için yaptırıyor? Ancak ebeveynlerin bu kararı verirken kötü niyetli olmadıklarının bilincindeyim. Ebeveynler burada her ne kadar yararlı olması temennisiyle cerrahi operasyona karar veriyorsa da bu kararın çocuğa yüklediği risk, getirdiği yarara kıyasla daha yoğun görünüyor.

İçerisinde yetiştiğimiz sosyal çevrede genel kabul görmüş fikirleri ve davranış kalıplarını terk etmek bunlar zararlı da olsa zordur. Ancak toplumsal ilerleme ve yaşamın iyileşmesi için gerektiğinde bu düşünce ve davranış kalıplarını terk etmek gereklidir.

Çocuklara, yetişkinlerin üzerinde mutlak hak sahibi olduğu bir mal gözüyle bakılamaz. Bu yüzden bir çocuğun ebeveyni dahi, yararı konusunda fikir birliği bulunmayan, riskler barındıran, geri dönüşü olmayan cerrahi operasyon yapılmasına karar verememelidir. Nasıl ki bir ebeveyn çocuğunun sağlıklı bir parmağının kesilmesini talep ettiğinde bu talebi sağlık kurumları tarafından makul görülmüyorsa sünnet talebine de aynı şekilde yaklaşılmalıdır. Bence sünnet ancak tedavi amaçlı nedenler var ise veya yetişkin dönemine ulaşmış bir bireyin talebi mevcut ise uygulanmalıdır. Bunun haricindeki uygulamanın ahlaken doğru olmadığını düşünüyorum. Medikal amaçlı olmayan çocuk sünneti ahlaken doğru olmadığı gibi kayda değer düzeyde iş yükü ve maddi külfet de doğurmaktadır. Hastane kapasitesinin ve insan kaynağının bir bölümünün, yararı konusunda fikir birliği dahi olmayan bir işleme ayrılması ahlaken doğru olmadığı gibi ekonomik açıdan da verimsiz değil midir?

Özetle cinsiyeti erkek veya kız olsun fark etmez; çocuk sünnetinin ahlaken doğru olmadığını, ekonomik açıdan verimsiz olduğunu düşünüyorum. Bu yüzden bence ebeveynlerin, eğitim ve sağlık kurumlarının bu alandaki görevi belirli yaşa gelmiş bireye sünnetin muhtemel faydaları ve potansiyel riskleri konusunda tamamen tarafsız şekilde bilgilendirme yapmak, sünnet olup olmama kararını bireyin kendisine bırakmak ve bu karara saygı duymaktır.

---

Kaynaklar

1) https://journals.sagepub.com/doi/10.5301/RU.2011.6433

2) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC2422979/ – Macneily A. E. (2007). Routine circumcision: the opposing view. Canadian Urological Association journal = Journal de l’Association des urologues du Canada, 1(4), 395–397.

3) https://pophealthmetrics.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12963-016-0073-5/tables/1 – Morris, B.J., Wamai, R.G., Henebeng, E.B. et al. Estimation of country-specific and global prevalence of male circumcision. Popul Health Metrics 14, 4 (2016).

4) http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/43749/9789241596169_eng.pdf – Male circumcision: Global trends and determinants of prevalence, safety and acceptability

5) http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf

6) https://journals.sagepub.com/doi/10.5301/RU.2011.6433

7) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21590467/ – Krieger J. N. (2012). Male circumcision and HIV infection risk. World journal of urology, 30(1), 3–13.

8) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC3120051/ – Sánchez, J., Sal Y Rosas, V. G., Hughes, J. P., Baeten, J. M., Fuchs, J., Buchbinder, S. P., Koblin, B. A., Casapia, M., Ortiz, A., & Celum, C. (2011). Male circumcision and risk of HIV acquisition among MSM. AIDS (London, England), 25(4), 519–523.

9) https://www.clinicalmicrobiologyandinfection.com/article/S1198-743X(16)30268-3/fulltext – Friedman, B., Khoury, J., Petersiel, N., Yahalomi, T., Paul, M., & Neuberger, A. (2016). Pros and cons of circumcision: an evidence-based overview. Clinical microbiology and infection : the official publication of the European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases, 22(9), 768–774.

10) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC3139859/ – Larke, N. L., Thomas, S. L., dos Santos Silva, I., & Weiss, H. A. (2011). Male circumcision and penile cancer: a systematic review and meta-analysis. Cancer causes & control : CCC, 22(8), 1097–1110.

11) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC2422979/ – Macneily A. E. (2007). Routine circumcision: the opposing view. Canadian Urological Association journal = Journal de l’Association des urologues du Canada, 1(4), 395–397.

12) https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10654-021-00809-6 – Frisch, M., & Simonsen, J. (2021). Non-therapeutic male circumcision in infancy or childhood and risk of human immunodeficiency virus and other sexually transmitted infections: national cohort study in Denmark. European journal of epidemiology,

13) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC3253617/ – Krill, A. J., Palmer, L. S., & Palmer, J. S. (2011). Complications of circumcision. TheScientificWorldJournal, 11, 2458–2468.

14) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC2835667/ – Weiss, H. A., Larke, N., Halperin, D., & Schenker, I. (2010). Complications of circumcision in male neonates, infants and children: a systematic review. BMC urology, 10, 2.

15) https://www.nhs.uk/conditions/circumcision-in-men/

16) https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C23S1/63-70.pdf

17) https://www.who.int/reproductivehealth/topics/rtis/male_circumcision/en/

18) https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.738.3612&rep=rep1&type=pdf – George Hill. The Journal of Men’s Health and Gender. Sep 2007. 318-323.

19) https://bjui-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1464-410X.2006.06646.x – Kim, D., & Pang, M. G. (2007). The effect of male circumcision on sexuality. BJU international, 99(3), 619–622.

20) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14581975/ – Bensley, G. A., & Boyle, G. J. (2003). Effects of male circumcision on female arousal and orgasm. The New Zealand medical journal, 116(1181), U595.

21) https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C23S1/63-70.pdf

22) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22114254/ – Boyle, G. J., Goldman, R., Svoboda, J. S., & Fernandez, E. (2002). Male circumcision: pain, trauma and psychosexual sequelae. Journal of health psychology, 7(3), 329–343.

23) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC6506608/ – Boyle, G. J., & Ramos, S. (2019). Post-traumatic stress disorder (PTSD) among Filipino boys subjected to non-therapeutic ritual or medical surgical procedures: A retrospective cohort study. Annals of medicine and surgery (2012), 42, 19–22.

24) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/4687287/ – Ozturk O. M. (1973). Ritual circumcision and castration anxiety. Psychiatry, 36(1), 49–60.

İçeriği paylaşabilirsiniz: